Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) là gì? Ý nghĩa và cách xác định

Đối với một quốc gia đang phát triển thì việc tính toán chính xác chỉ số giá tiêu dùng sẽ là dấu mốc quan trọng khẳng định kinh tế có làm phát hay không. Để từ đó có bước khống chế lạm phát phù hợp. Vậy bạn đã nắm bắt được cụ thể chỉ số giá tiêu dùng (CPI) là gì và cách xác định chỉ số này chưa?

Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu kỹ điều này trong bài tổng hợp chi tiết dưới đây.

CPI là gì?

CPI – Consumer Price Index là chỉ số giá tiêu dùng đo lường mức giá trung bình của hàng hóa – dịch vụ được mua bởi người tiêu dùng điển hình trong một thời gian nhất định. Hay nói theo cách khác CPI phản ánh sự thay đổi tương đối về mức giá hàng tiêu dùng theo thời gian. CPI được tính bằng phần trăm %.

Xem thêm:

• Chỉ số trung bình ngành là gì? Lấy ở đâu để phân tích?
• PCI là gì? Các tiêu chí đánh giá chỉ số PCI như thế nào?

CPI đo lường giá cả trong những lĩnh vực nào?

Theo Mark Koba CNBC, CPI được sử dụng để đo lường trong các lĩnh vực sau: 

• Nhà ở
• Quần áo
• Thực phẩm và đồ uống
• Giáo dục và truyền thông
• Dịch vụ y tế
• Phương tiện vận chuyển
• Giải trí
• Hàng hóa và dịch vụ khác…

Ý nghĩa của chỉ số CPI

• CPI – chỉ số giá tiêu dùng là một chỉ tiêu tương đối phản ánh xu thế. Đồng thời đánh giá cả mức độ biến động của giá bán lẻ hàng hóa tiêu dùng và dịch vụ dùng trong sinh hoạt của dân cư.
• Thường được sử dụng để theo dõi sự thay đổi của chi phí sinh hoạt theo thời gian. Khi đó có thể thấy CPI tăng đồng nghĩa với mức giá trung bình tăng và ngược lại. 
• Đánh giá mức độ lạm phát. Khi CPI biến động thường  sẽ gây ra lạm phát hoặc giảm lạm phát, suy sụp cả một nền kinh tế. Giá cả tăng vượt ngưỡng thì lạm phát sẽ biến đổi thành siêu lạm phát.

5 Bước xác định chỉ số giá tiêu dùng CPI

CPI được xác định chi tiết cụ thể theo các bước sau:

Bước 1: Cố định giỏ hàng hóa 

Bằng cách điều tra, nghiên cứu sẽ xác định được những loại hàng hóa, dịch vụ tiêu biểu mà người tiêu dùng điển hình mua.

Bước 2: Xác định giá cả

Tiến hành thống kế giá của các loại mặt hàng, dịch vụ trong giỏ hàng hóa cố định tại mỗi thời điểm. 

Bước 3: Tính chi phí mua giỏ hàng hóa, dịch vụ

Sử dụng giá cả tương ứng của mỗi mặt hàng trong giỏ hàng hóa nhân với số lượng và tổng tất cả các kết quả lại để có tổng chi phí bằng tiền

Bước 4: Tính chỉ số tiêu dùng CPI cho các năm

Tính chỉ số tiêu dùng CPI cho các năm theo công thức sau:

Trong đó: 

• CPTt: chỉ số giá tiêu dùng trong thời kỳ t
• Pi: Giá mặt hàng tiêu dùng thứ i/nhóm hàng i
• Qi: Lượng hàng tiêu dùng thứ i/nhóm hàng i

Bước 5: Tính tỷ lệ lạm phát

Tính tỷ lệ lạm phát theo công thức sau:

Dễ hiểu hơn thì công thức tính lạm phát sẽ là: 

Chỉ số lạm phát = 100 x (CPI năm cần tính – CPI năm cơ sở) / CPI năm cơ sở

Đây chính là 5 bước cơ bản bạn có thể áp dụng để tính toán được chỉ số giá trị tiêu dùng CPI của các hàng hóa, dịch vụ thiết yếu. Sự biến động của CPI ảnh hưởng rất nhiều tới nền kinh tế chung nên việc tính toán, phân tích kỹ càng chỉ số này là vô cùng cần thiết. 

Có thể bạn quan tâm: Chất lượng dịch vụ là gì? Nguyên tắc đánh giá

Những vấn đề đặt ra khi tính chỉ số CPI là gì?

Khi tính chỉ số CPI sẽ có rất nhiều vấn đề liên quan xảy ra, do đó bạn cần phải dự trù trước một vài điều. Có thể là:

• CPI có khả năng phản ánh mức hơn so với thực tế. Chẳng hạn 1 sản phẩm hay dịch vụ được chọn cho vào giỏ hàng hóa cố định có xu hướng tăng giá nhanh hơn các mặt hàng khác. Khi đó người tiêu dùng sẽ có xu hướng tiêu dùng ít hơn và chuyển đổi sang mặt hàng khác. Nên chỉ số CPI có thể sẽ cao hơn so với thực tế.
• CPI không thể hiện sự xuất hiện của những mặt hàng mới trên thị trường
• CPI không thể hiện sự thay đổi chất lượng hàng hóa
• CPI không phải ánh chi tiết chỉ số giá tiêu dùng của tất cả các đối tượng tiêu dùng
• CPI không xác định các yếu tố về môi trường và xã hội
• CPI không đo lường những khía cạnh ảnh hưởng đến mức sống của người dân

Mối quan hệ giữa CPI và lạm phát như thế nào?

CPI và lạm phát có mối tương quan chặt chẽ với nhau. Có thể nói rằng CPI chính là công cụ để đo tỷ lệ lạm phát của các quốc gia. Cụ thể:

• Sự biến động của chỉ số giá tiêu dùng chính là căn cứ sử dụng để xác định tỷ lệ lạm phát tăng hay giảm. Mà mức độ lạm phát tăng hay giảm đều ảnh hưởng trực tiếp tới nền kinh tế của quốc gia. 
• Khi giá cả hàng hóa biến động tăng không thể kiểm soát – chuyển thành siêu lạm phát thì đồng tiền sẽ mất giá. Từ đó nền kinh tế thị trường chung sẽ bị ảnh hưởng rất nhiều. 

Tác động của chỉ số CPI đến nền kinh tế

Để giúp bạn hiểu hơn về tầm quan trọng của CPI thì chúng ta có thể gắn kết với nền kinh tế và biểu hiện rõ ràng như sau:

• CPI tăng: điều này cho thấy giá cả của tất cả các mặt hàng tiêu dùng tăng. Điều này sẽ tác động tới đời sống sinh hoạt của người dân. Đặc biệt là xu hướng giá tiêu dùng tăng sẽ ảnh hưởng tới những người dân có thu nhập thấp vì chi phí sinh hoạt tăng hơn so với thu nhập. 
• CPI giảm: phản ánh mức giá cả hàng hóa trong giỏ hàng cố định giảm. Nếu như mức thu nhập của người dân không có sự thay đổi thì điều này sẽ cho thấy đời sống sinh hoạt của người dân sẽ được nâng cao hơn. 

Kết luận

Trên đây là các thông tin chi tiết về chỉ số giá tiêu dùng (CPI) là gì để bạn có thể tham khảo. Có thể thấy được rằng chỉ số CPI vô cùng quan trọng trong việc đánh giá nền kinh tế của một quốc gia. Do đó việc phân tích, tính toán CPI là điều vô cùng cần thiết để có cuộc sống ổn định, đảm bảo khả năng vận hành cho quốc gia và cả các doanh nghiệp.

Thông tin được biên tập bởi: taichinh24h.com.vn

Tài Chính 24h cập nhật Giá vàng – Tỷ giá Ngoại tệ – Lãi suất – Cung cấp kiến thức về Tài chính, Forex, Chứng khoán. Với đội ngũ content có nhiều năm kinh nghiệm hy vọng sẽ mang lại cho bạn những bài viết chất lượng.