Bán khống (Short selling) là gì? Cách bán khống như thế nào?

Nếu là một người thường xuyên theo dõi thị trường chứng khoán thì chắc hẳn bạn đã từng nghe đến việc bán khống chứng khoán. đây là một chiến lược giao dịch của các nhà đầu tư có nhiều kiến thức và kinh nghiệm trong lĩnh vực tài chính.

Vậy Bán khống là gì? Và cách bạn không như thế nào? Bài viết dưới đây sẽ giải đáp cho bạn.

Bán khống (short selling) là gì?

Có nhiều định nghĩa cho cụm từ “bán khống”. Bán khống có thể được hiểu là một cách để kiếm tiền trên các công cụ tìm kiếm (như cổ phiếu hoặc trái phiếu hoặc các công cụ phái sinh) có giá đang giảm.

Hoặc đơn giản, bán khống là hành động bán một loại chứng khoán mà nhà đầu tư không sở hữu với hy vọng rằng nó sẽ giảm giá và nhà đầu tư có thể đóng giao dịch để kiếm lợi nhuận từ mức giá chênh lệch. Trong một giao dịch bán khống, nhà giao dịch sẽ mượn một cổ phiếu, bán cổ phiếu đó và sau đó mua lại để trả cho người cho vay.

Xem thêm: Amibroker là gì? Cách cài đặt và sử dụng phần mềm Amibroker

Ví dụ về bán khống

Cổ phiếu của công ty A đang giao dịch với giá 10 USD, nhưng bạn tin rằng giá A sẽ giảm và bạn quyết định thực hiện bán khống để kiếm lời. Bạn mượn 100 cổ phiếu A từ nhà môi giới và bán số lượng cổ phiếu này trên thị trường mở.

Tuần sau, cổ phiếu A giảm đáng kể chỉ còn 3 USD, bạn đóng giao dịch và mua lại 100 cổ phiếu A với giá 3 USD. Nếu tính mức chênh lệch của giá cổ phiếu A khi bạn vay (10*100=1000 USD) với giá khi bạn mua lại (3*100=300 USD), thì bạn thu được một khoản lãi là 700 USD chưa bao gồm chi phí môi giới và các khoản hoa hồng khác. Tuy nhiên, trong trường hợp ngược lại, nếu giá cổ phiếu đã mượn tăng, nhà giao dịch sẽ phải đóng giao dịch với một khoản lỗ.

Quy trình thực hiện bán khống như thế nào?

Để thực hiện giao dịch bán khống, bạn cần thực hiện quy trình theo các bước sau:

• Bước 1:  Trước hết các nhà đầu tư mở thường sẽ có các giao dịch bằng cách mượn chứng khoán. Và thông thường sẽ mượn từ các đại lý môi giới. 
• Bước 2: Tiếp đến sẽ thực hiện lệnh bán chứng khoán. Nhà giao dịch cần có tài khoản ký lũy mới thực hiện được giao dịch này. Và đương nhiên sẽ phải trả lãi cho các giá trị chứng khoán vay. 
• Bước 3: Đợi chứng khoán giảm giá và sau đó, để đóng giao dịch, nhà đầu tư mua lại số chứng khoán đã bán trên thị trường với mức giá thấp hơn giá đã mượn.
• Bước 4: Ở bước này người mua cần trả lại chứng khoán cho người mượn và có cả chi lãi suất cho nhà môi giới nữa. 

Đó là những bước cơ bản nhất để thực hiện đóng và mở giao dịch bán khống. Với mỗi nhà môi giới sẽ có các quy định riêng đối với thực hiện ký quỹ khi vay. Vì thế bạn cần nắm được những quy định về lãi và hoa hồng cho các nhà môi giới trước khi mua.

Ví dụ cụ thể về quá trình bán khống

Ví dụ 1

Lấy ví dụ bán khống chỉ số S&P 500 trên sàn chứng khoán Mitrade

Đây là chỉ số chứng khoán Mỹ, nó luôn có những biến động mạnh vì thế khi giao dịch mình luôn đóng vị thế trong ngày và thu về lợi nhuận trong ngày. Hiện tại S&P 500 đang có giá là 1777,10$, mình dự đoán rằng sau 15 phút nữa giá của nó sẽ giảm. Mình quyết định mở vị thế Bán với số lượng là 1 Lô. Số tiền mình cần bỏ ra để đầu tư 1 Lô S&P 500 trên Mitrade là:

Số tiền đầu tư = Giá mở vị thế x số lô x kích thước lô x tỷ lệ ký quỹ = 1777.10 x 1 x 1 x 5% = 88,86$

Ví dụ giá S&P 500 giảm xuống còn 1690$, như vậy mình sẽ có lợi nhuận là:

Lợi nhuận = Chênh lệch giá x số lô x kích thước lô = (1777,10 – 1690) x 1 x 1 = 87,1

Vậy sau 15 phút mình đã có lợi nhuận là 87,1$ với số vốn đầu tư là 88,86$ tương đương hiệu suất 98%. Tất nhiên đây chỉ là 1 ví dụ và lợi nhuận sẽ còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác như số lô và chênh lệch giá tại thời điểm đóng. 

Nhưng cũng đủ để thấy lợi nhuận thu về từ việc bán khống là rất tốt. Đặc biệt với các sản phẩm có độ biến động cao, nếu đầu tư chính xác nó có thể giúp nhà đầu tư thu về lợi nhuận khổng lồ.

Ví dụ 2

Ví dụ đơn giản dưới đây minh họa cơ chế của hành động bán khống với CFD.

Anh A đang có dự đoán giá vàng sẽ vì thị trường gặp nhiều biến động do corona virus. Vàng hiện đang được giao dịch với giá 45 triệu/ lượng. Anh A không thể vay vàng để bán khống, thay vào đó anh quyết định sử dụng hợp đồng chênh lệch CFD. Anh A chọn vị thế bán (short position) cho 100 lượng vàng với mức giá 45 triệu.

Có 2 kịch bản khi anh A giao dịch với CFD:

Kịch bản 1: 1 tuần sau, giá vàng giảm xuống còn 40 triệu/ lượng và anh A quyết định đóng hợp đồng. Hành động này tương tự như hành động mua lại. Như vậy, anh A đóng vị trí CFD trên 100 lượng vàng tại mức giá 40 triệu đồng. Tổng lợi nhuận mà anh A thu được từ giao dịch phái sinh này sẽ là:

Lợi nhuận = (45 triệu – 40 triệu) x 100 = 500 triệu VNĐ

Kịch bản 2: Tuy nhiên, 1 tuần sau, nếu giá vàng không giảm mà tăng lên mức 55 triệu/ lượng. Khi anh A quyết định đóng vị thế CFD của mình trên 100 lượng vàng với giá 55 triệu/ lượng, anh A sẽ thua lỗ:

Lợi nhuận = (45 triệu – 40 triệu) x 100 = 500 triệu VNĐ

Nếu anh A chọn vị thế mua (long position) thì mọi thứ sẽ ngược lại.

Bán khống chứng khoán có hợp pháp tại Việt Nam?

Tại Việt Nam, hiện nay Uỷ ban chứng khoán Nhà nước chưa cho phép áp dụng hình thức giao dịch bán khống trên thị trường chứng khoán cơ sở. Các nhà đầu tư chỉ có thể kiếm lợi nhuận dựa trên sự tăng giá của cổ phiếu.

Tuy nhiên, trên thế giới, Mỹ, Nhật hay Singapore là những thị trường cho phép bán khống. George Soros là một trong những tỷ phú kiếm được hàng tỷ USD nhờ bán khống.

Mặc dù bán khống chứng khoán chưa được phép trên thị trường chứng khoán cơ sở tại Việt Nam nhưng nhà đầu tư có thể thực hiện việc này dựa trên thị trường chứng khoán phái sinh dựa vào phương thức giao dịch hai chiều của thị trường này. 

Cụ thể nhà đầu tư sẽ có thể đặt mình vào vị thế mua hợp đồng và vị thế bán hợp đồng. Khi tham gia vị thế bán hợp đồng, nhà đầu tư sẽ thực hiện bán khống hợp đồng tương lai chỉ số VN30 – sản phẩm phái sinh phổ biến nhất tại Việt Nam. Việc tìm hiểu các kiến thức về phương pháp đầu tư luôn bổ ích với nhà đầu tư chứng khoán, trong đó không thể bỏ qua hình thức bán khống chứng khoán. 

Tại thị trường, các sản phẩm phái sinh phổ biến khác bao gồm:

• Hợp đồng quyền chọn.
• Hợp đồng kỳ hạn.
• Hợp đồng hoán đổi.

Bán khống có tác dụng gì?

Một nhà giao dịch có thể sử dụng bán khống như một phương thức đầu cơ; còn một nhà đầu tư dài hạn hoặc nhà quản lý danh mục đầu tư có thể sử dụng hành động này như một hàng rào chống lại rủi ro giảm giá của một chứng khoán.

Sử dụng bán khống để đầu cơ thu lợi nhuận

Trong những thời điểm tăng nóng của thị trường, có rất nhiều nhà giao dịch có kinh nghiệm nhận ra được xu hướng giảm giá trong tương lai và thực hiện bán khống để thu được lợi nhuận tối đa. Tuy là một phương thức giao dịch tiên tiến, hiện đại, đầu cơ thu lợi nhuận tồn tại mức rủi ro tiềm ẩn khá cao.

Các nhà giao dịch cần nhiều kiến thức và kinh nghiệm khi thực hiện bán khống trong trường hợp này.

Sử dụng bán khống để đầu tư phòng ngừa rủi ro (hedging)

Mục tiêu chính của phòng ngừa rủi ro trái ngược với động lực lợi nhuận thuần túy của đầu cơ. Hedging được thực hiện để bảo vệ lợi nhuận hoặc giảm thiểu tổn thất trong danh mục đầu tư, do những biến động của thị trường. Hedging có chi phí đáng kể nên hầu như đại đa số các nhà đầu tư bán lẻ thường không xem xét nó trong những khoảng thời gian bình thường.

Đầu tư có xu hướng rủi ro thấp hơn và thường diễn ra trong một khoảng thời gian kéo dài nhiều năm hoặc nhiều thập kỷ. Trong khi đó, đầu cơ là một hoạt động có rủi ro cao hơn đáng kể và thường trong một khoảng thời gian ngắn hạn. Đầu cơ là một phương thức giao dịch tiên tiến, hiện đại còn bảo hiểm rủi ro là một giao dịch phổ biến hơn liên quan đến việc đặt một vị trí bù đắp để giảm rủi ro.

Ưu điểm và nhược điểm của bán khống

Ưu điểm

• Bán khống đồng nghĩa với việc nhà giao dịch có cơ hội kiếm lợi nhuận không chỉ từ các thị trường có xu hướng đang tăng mà còn từ các thị trường đang có xu hướng giảm.
• Bán khống có thể mang lại lợi nhuận lớn trong khi chỉ cần ít vốn ban đầu.
• Hành động bán khống có thể được thực hiện theo nhiều cách khác nhau. Nhờ sự phát triển của công nghệ thông tin, các giao dịch trực tuyến đang ngày càng gia tăng. 
• Trong đó, nhờ vào các sản phẩm phái sinh, chẳng hạn như CFD, các nhà giao dịch có thể mở một vị thế mua trên hàng ngàn thị trường mà không cần thực hiện hành động vay như phương pháp bán khống truyền thống qua các nhà môi giới – một phương pháp vẫn chưa được cho phép tại Việt Nam.
• Bán khống có thể được sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau bao gồm đầu cơ thu lợi nhuận, đảm nhận vị thế bán, hoặc phòng ngừa rủi ro cho danh mục đầu tư.

Nhược điểm

• Bán khống có thể là một chiến lược rủi ro. Về cả mặt lý thuyết và thực tế, một tài sản chứng khoán có thể tăng giá trị vô thời hạn hoặc trong một thời gian dài. Các sản phẩm đòn bẩy có thể làm gia tăng mức độ rủi ro hơn nữa, mang lại một khoản tổn thất lớn cho các nhà giao dịch khi giá thị trường đang có xu hướng lên.
• Nhà giao dịch có thể phải chịu một rủi ro thu hồi, trong trường hợp người cho vay chứng khoán muốn thanh lý vị thế của họ và thu hồi chứng khoán đã cho vay. Điều này buộc các nhà giao dịch đang vay phải thanh lý vị thế của họ vào thời điểm bất lợi.

Có nên bán khống trong giao dịch chứng khoán hay không?

Tuy đôi khi gặp phải chỉ trích, nhưng thực tế, bán khống là một hành động cung cấp tính thanh khoản cho thị trường, giúp ngăn chặn sự tăng giá của các chứng khoán xấu. Các nhà đầu tư hiểu biết và có kinh nghiệm thường xuyên tham gia vào các chiến lược bán khống đồng thời cho cả 2 mục đích đầu cơ và phòng ngừa rủi ro.

Trong một thị trường đang giảm giá hoặc trung tính, bán khống có thể mang lại lợi nhuận vô cùng lớn cho các nhà đầu cơ nhanh nhạy.

Rủi ro và cách phòng ngừa rủi ro khi bán khống

Rủi ro của bán khống

Trong đầu tư, nhà đầu tư sẽ có phần thưởng khi đúng và diễn biến giá theo kỳ vọng của họ. Nhưng không phải lúc nào nhà đầu tư cũng đúng, và rất thể việc bán khống gây ra thiệt hại tài chính rất lớn nếu nhà đầu tư không biết cách phòng ngừa và quản trị rủi ro.

Dù bạn có đủ kiến thức đúng và cơ sở khoa học, số liệu, cũng như sự nỗ lực để đánh giá một cổ phiếu; nhưng dự đoán việc giá xuống sau khi bán khống có thể sai hoàn toàn. Ví dụ như: Công ty của bạn được mua lại bởi một công ty lớn hơn nhiều và giá cổ phiếu tăng lên, hoặc dù giá cổ phiếu định giá quá cao vẫn tiếp tục tăng lên tiếp, hoặc không quay trở lại nhanh như bạn tưởng, hoặc cổ phiếu đang xu hướng giảm đột ngột tăng giá trở lại… Tất cả những trường hợp như vậy sẽ khiến bạn thua lỗ.

Số tiền bạn mất vì bán khống sẽ là không giới hạn, về lý thuyết cổ phiếu có thể tăng đến vô cực. Trong khi việc mua cổ phiếu, bạn lỗ tối đa chỉ là 100% số tiền bạn đầu tư vào cổ phiếu, vì giá thấp nhất của cổ phiếu là 0 đồng.

Chi phí vay mượn cổ phiếu, tiền lãi sẽ phát sinh nhiều nếu bạn phải chờ thời gian quá lâu để mua lại, có thể khiến bạn chịu thiệt hại về tài chính.

Nếu bán khống xảy ra tràn lan, có thể gây tổn hại rất lớn đến thị trường chứng khoán và nền kinh tế, nên bán khống chỉ diễn ra ở những thị trường chứng khoán phát triển ở một mức nhất định.

Cách phòng ngừa cho việc bán khống cổ phiếu

Bán khống là bộ môn xác suất, với độ chính xác không bao giờ là 100% cả, vậy nên để hạn chế thua lỗ, NĐT cần:

• Xác định điểm mua, điểm bán hợp lý và xác định những cổ phiếu có giá cao hơn rất nhiều so với giá trị thực nhằm gia tăng khả năng thắng lợi, và khả năng thắng lớn.
• Luôn giới hạn việc thua lỗ bằng định mức nhất định, có thể ở mức 7% – 10%.
• Trong chứng khoán, luôn có những rủi ro không thể đo lường, nên nhà đầu tư chỉ nên bán chứng khoán với một tỷ trọng nhất định
• Đối với nhà đầu tư mới, hoặc chưa có kinh nghiệm, tốt nhất không nên tham gia bán khống cổ phiếu để dành cho nhà đầu tư đã có kinh nghiệm hoặc đợi khi ta hiểu biết đúng về thị trường chứng khoán.

Kết luận

Trên đây là toàn bộ các thông tin về bán khống là gì và những vấn đề xoay quanh mà các nhà đầu tư không nên bỏ qua. Hiểu rõ được các cơ chế và những ưu, nhược điểm của phương thức đầu tư này sẽ cho bạn thu lại lợi nhuận cao hơn.

Thông tin được biên tập bởi: taichinh24h.com.vn

Tài Chính 24h cập nhật Giá vàng – Tỷ giá Ngoại tệ – Lãi suất – Cung cấp kiến thức về Tài chính, Forex, Chứng khoán. Với đội ngũ content có nhiều năm kinh nghiệm hy vọng sẽ mang lại cho bạn những bài viết chất lượng.